Zor Zamanda İnsan ve Entellektüel Olmak

ZOR ZAMANDA İNSAN VE ENTELLEKTÜEL OLMAK

      

I.

            Toplumların hayatlarında kimi meşakkat zamanları vardır ki insanların kültürünü, inancını ve hatta bizzat insanlığının özünü sınar; her türlü değer metalaşır, iffet iprer,  fikir namusu pelteleşir, ümitler tükenir, beklentiler karşılında inancın  izzeti paspas olur ayaklar altında. Liyakat, adalet ve hakikatı esas almayan toplumlarda  önce tuluatla başlayan süreç zamanla maskeli baloya sonra trajediye dönüşür.  Gaflet evhama dönüşür, emniyet şüpheye, sadaret ayağa düşer.  Hürriyetin zihinlere ve daha zihinlerdeyken hapsedildiği, kahraman olmak yerine kahraman alkışlayanların çoğaldığı, kralların çıplaklığını topluma rağmen ve krala rağmen ancak bir çocuğun haykırdığı, Sokrat’ın baldıran zehiri içtiği, Hallac’ın derisinin yüzüldüğü, İsa’nın bilmem kaçıncı kez çarmıhta inlediği anlar.  İnsan değerinin ancak cüzdanıyla başat gittiği, insannın tüketebildiği kadar insan olduğu, tüketebilme kudretinin her değerin üstüne tünediği, daha fazla tüketenebilenlere fırlatılan kaçamak ve fettan bakışların yüreklere çöreklendiği, özdeki toprağın çimentolaştığı ve toplumun kendisinden başka her topluma özendiği, aşağılık kompleksleriyle yüreklerin ihtilaca kapılıp, kapı kullarının, yanaşmaların revaçta olup aşağılıklarını tepedenliğe dönüştürerek biribirlerine göz kıptığı anlar.  Bu ruh halini ne Peloponnes ve Truva Savaşlarında ne Amerikan Bağımsızlık Savaşında ne  Türk İstiklal harbinde görürsünüz. 

Her türlü değerin tüketime dikilen gözlere kamuflaj edilip hırsların potansiyel ve kapasitelerle eşdeğer  olmadığı zamanlarda yaşanan değerler değil, dayatılan değerlerin tazyikini insanlar farklı şekillerde yansıtırlar.  Haldeki çıkmazlar, eziklik  ve burukluk maziyi çarmıha germek ve akan kanlarıyla kendi yaralarına merhem etmek ister.  Kültürün hatta inancın kendisi olur hedef kimi zaman tenkit kimi zaman tel’in kimi zaman da intikam adına. Haçlı seferleri sonrasındaki Batı böyleydi, 19.asırdaki Batı’da farklı değildir:  Birinci aşamada kültürel ikinci aşamada sınıfsal etkenler hakimdi.

Zor zaman insanı ve entellektüeli her zaman ve mevsimin insanı ve entellektüelinin belirginleştiği zamanlardır bunlar.  Kimi değerlerin meta, mülke ve prestije dönüşemediği bu durumlarda vaktiyle onların en ateşli savunucusu gibi görünenler eskiden savundukları şiddetten birşey kaybetmeden aynı orandan değerlerin düşmanı olurlar.  Bukalemeun tabiatlı aydınlar ve ayçiçeği mezhebinden münevverler ile entellektüller arasındaki tavır farkları böyle zamanlarda billurlaşır.