ASIM VE HALUK’UN MAHALLESİ: ZİHİNSEL TOPOĞRAFYALARDAKİ KAVGA VE BASKI

ASIM VE HALUK’UN MAHALLESİ: ZİHİNSEL TOPOĞRAFYALARDAKİ KAVGA VE BASKI

I.

“Mahalle Baskısı” kavramının hem anlamı hem mahiyeti ile adeta çok yeni bir sosyolojik doktrinmişçesine tartışıldığı günümüz Türkiye’si yeni gerginliklere perde aralıyor. “Günümüz Türkiye’si” ibaresi aslında zaten günü değil, yakın tarihin, “80 yıllık “değil, en az 200 yıllık güncel hologramından ibarettir. Bu nedenle “mahalle” baskısı kısa bir zaman dilimine sıkışacak kadar konsante olmayan bir tanımlamadır.  Bu tartışmalarda sıkıntı yaratan temel bir kaç husus var.  Aslında toplumun farklı katmanlarında bilinen, ama ikrar edilmeyen tartışma Mardin’le bir vücut kazandı. Saygıdeğer bir bilim adamı olan Şerif Mardin, uzun zamandır tartışılan ve son günlerde bilimsel bir araştırmaya da konu olan kavramı kullanarak,  15 Mayıs 2007 tarihinde Vatan gazetesinin kitap ekinde yayımlanan Ruşen Çakır'la yaptığı konuşmada şöyle diyor: "...Türkiye'de "mahalle baskısı" diye bir şey var.  Jön Türkler'in en çok korktuğu şeylerden biri de oydu. "Mahalle baskısı" bilinmeyen ve sosyal bilimce ifade edilmesi çok zor olan bir havadır. Bu havanın AKP'den bağımsız olarak Türkiye'de yaşadığına inanıyorum. Dolayısıyla bu havanın gelişmesine müsait şartlar oluşursa o zaman AKP de bu havaya boyun eğmek zorunda kalacaktır..." Bu konuyu AKP için de bir tehlike olarak gören Şerif Mardin, şöyle devam etmektedir: "...Buna örnek olarak daha çok İran'da ortaya çıkmış olan ve bugün Ahmedinejad'ın devam ettirdiği sistemi gösterebiliriz. O dinsel otokrasinin çevreyle, mahalleyle, ona destek veren insanların ortaya çıkardığı havayla da çok ilişkisi var. O havanın İran devriminde çok etkili olduğuna inanıyorum.  Bu hava Türkiye'de de çıkabilir bir gün.  10-20 sene öncesine kıyasla daha az şansı var, ama bugün o havayı pompalayan başka şeyler, tuhaf oluşumlar, kendiliğinden olan birtakım olaylar var. Bazı İslami alt-çevreler ortaya çıkıyor. Bunda günümüzün gelişmiş imkânları da etkili oluyor. Mahalle havası dediğimiz şeyin bu İslami alt-çevrelerle yeni bir şekil almış olduğuna inanıyorum. Bu yeni şekil  AKP'yi döver. Demek istiyorum ki eğer böyle bir hava gelişirse AKP ona biat etmek zorunda kalabilir..." Mardin konuşmasında, AKP ve “İslami alt-çevreler” arasındaki farka, İran ve Türkiye’nin tecrübelerinin farklılığına, ama psikolojik difüzyon varlığına, devrim ya da sistem değişikliklerine yakın zamanlarda mahalle baskısının öncü depremler gibi işlev gördüğünü, bu havanın da kitle ileşim araçlarıyla yaygın hale getirildiğine dikkat çekmekte  ve Jön Türkler gibi gözüpek tarihsel oluşumlar için de bir korku unsuru olduğunun ifade etmektedir. Yukardan aşağıya elitist bir tarzda  değişimlerin olduğu Türkiye’de Mardin, bu tür oluşumların, alışılanın tersine, aşağıdan yukarıya bir baskılamaya ve “devlet”le “hükümet”i de karşı karşıya getireceği tehlikesine de dikkat çekmektedir.

 Osmanlı’nın son dönemlerini, Cumhuriyetin ilk dönemine bağlayarak pek çok araştırmaya imza atan Mardin, Jön Türklerin Siyasi Fikirleri 1895-1908 (1964), Din ve İdeoloji (1969), İdeoloji (1976), Türkiye’den Toplum ve Siyaset (Makaleler derlemesi, 1990), Siyasal ve Sosyal Bilimler (Makaleler derlemesi, 1990), Türkiye’de Din ve Siyaset (Makaleler derlemesi, 1991), Türk Modernleşmesi (Makaleler derlemesi, 1991), Religion and Social Change in Modern Turkey. The Case of Bediüzzaman Said Nursi (1989) [Bediüzzaman Said Nursi Olayı / Modern Türkiye’de Din ve Toplumsal Değişim (1992)], The Genesis of Young Ottoman Thought (1962) [Yeni Osmanlı Düşüncesinin Doğuşu (1996) gibi kitaplar yayımlamış olduğu bir yana, çalışma alanları arasında Türkiye’de din ve ideoloji, Nurculuk hareketi gibi konulara eğlmesi belki de sözlerinde ses getiren unsurların başında geliyordu.  Bu arada Türkiye’de sağdan ve soldan kendi gruplarına adam çalma telaşı ile Mardin’i taltiflerle “bizden” yapmak isteyen kesimler, bu sözlerden sonra Mardin’in yeterince “olma”dığı düşüncesiyle olsa gerek, ya baskının mahiyetini değişik tanımlamamak ya da baskının varlığını inkar etmek veya sulandırmak suretiyle bir ideolojik kazanıma dönüştürmek istediler. 

Mardin’in üstünde durduğu baskı, aslında Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde ve Cumhuriyete evrilmesinde ortaya çıkan yeni sistem arayışlarında öne çıkan Mehmet Akif Ersoy’un kendi oğlunun şahsında “Asım’ın Nesli” ve Tevfik Fikret’in oğlunda öngördüğü Haluk’un nesli ile özdeşleşen, ama aslında kenar mahalleleri de olan zihinsel topoğrafyaları tanımlamaktan ibaretti. Bu bakışın medya ve şifahi iktibaslarla yayılması sonucunda doğal olarak bir kesim, “çevre baskısı” sözünden daha güçlü çağrışımları olan “mahalle” kavramını daha anlamlı buldu.  Öte yandan, AKP “İslamcılık” bittikten sonra iktidara gelmiş, “İslami sermaye”nin kendi sermayedarlarını talan ettiği dönemden sonra iktidara geldiği  ve son yıllarda epey netameli  işlere girdiği için, güya  “İslamcı” hükümeti sıkıştırma, en azından ona karşı psikolojik tampon ve kalkan oluşturma, içinde tarif edemediği kimi sıkınları anlamlandırma çabaları oldu. Yargının siyasallaştığı, hükümetin “devlet      olma çabasına giriştiği süreçte, uzun zamandan beri ellerinde tuttukları sermaye ve iktidarın ellerinden kayarak yeni bazı gruplara yöneldiğini hissetmenin telaşıyla bu kavramı sıklıkla kullanmaya başlayan siyasi ve ideolojik çevreler de oldu.  “Devlet”ten beklenen tepki yetersiz kalınca, hükümete yönelen eleştiriler ortaya çıktı.  Bu bağlamda “mahalle” nin çevre yerine kullanılmasında, “gericilik” yerine “irtica” lafzının kullanılmasına benzer daha kuvvetli bir anlam olduğu, çağrışımlarının daha güçlü olduğu açıktır.  Eş anlamlı kelimeler arasında daha vurgulu olanın seçilmesi, tercih edilen kelimenin tarihsel çağrışımlarına göre, sözlük  anlamları değil, anlam gölgeleri olmaktadır.  Bu anlamda “çevre” yerine “mahalle”nin kullanımı daha  manidar  olmaktadır.  Mardin’in ifadesiyle, “”İslami alt-çevreler” ise hemen kendilerini savunmaya geçtiler, şecaat arz eylerken sirkatini söylemek şeklinde savunmalar hatta karşı ithamlar basında yer aldı.  Yazdığı The Public Role of Religion in Secular Context kitabıyla ödül alan Habermas’ın aksine, Mardin, aslında Türkiye’de öncelikle yıllar önce “çevre” sonra da “mahalle”nin eleştirilerine maruz kalmıştı.  Bu da bir anlamda o baskılara değinirken, hem çevrenin hem de mahallenin onu baskılama girişimlerini anlamlı bir şekilde örneklendiriyordu.  Karşılıklı ideolojik kampların ortasında Mardin’in gördüğü muamele, aslında hem çevrenin mahalle, hem de mahallenin çevre hakkında düşündüklerini doğruluyordu. 

Konunun “baskı” analizine geçmeden “mahalle” kısmına değinmek gerekiyor.  Türkiye’de ki mahalle ve çevrenin oluşumu günümüz Türkiye’si ve sadece Türkiye Cumhuriyeti ekseninde gelişmedi.  Cumhuriyet aslında, hatası ve sevaplarıyla Osmanlı Devleti’nin hem finansal ve hukuksal, hem de tarihsel borçlarını, onun tarihi haşmetiyle beraber, onu Oedipal tarzda hem reddederek hem de kabullenerek aldı. Bugünkü siyasi ve kültürel mahallerin arkaplanında, Devlet-i Ali ile Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin fay hatlarında gelişen bazen vehime, cehalet ve adaletsiz tarafgirliğe, bazen yarım yamalak tarih bilgisi ve şuuruna, bazen aşikar gerçeklere dayanan, bazen de çaresizliklerin yarattığı travmaların üstünden gelmek için yapılan uygulamalar ekseninde oluşan farklı mahallelerin sonradan gettolaşan yapıları vardır. Bunların devamı olarak da, “Ramazan Bayramı” ve “Şeker Bayramı,” “Muallim” ve “Öğretmen”,  cevap ve yanıtın, Fatih’le, Fevzi Çakmak’la, Vahidettin’le  Mustafa Kemal’in, İstanbul ile Ankara’nın, İstanbul ile “Taşra”nın, fes ile şapkanın, devletin oluşturduğu İstanbul sermayesi ile yine devletin oluşturduğu Anadolu sermayesinin,  Beyazıt Meydanı ile Taksim Meydanının, Eyüp Sultan Türbesi ile Anıtkabirin,  Selimiye ile Kocatepe camiinin, Veda Hutbesi ile Nutuk’un, “yalan söyleyen tarih” ile “resmi tarih”in Allah ile Tanrı’nın,  Hira ile Ergenekon’un, İstanbul ekonomisi ile Ankara siyasetinin, kendisi hacca gidenlerle, anne-babası hacı olanların, Fatih ile Beyoğlu’nun, Fatih ile Harbiye’nin, Rakı ile şarap ve şurubun, hicri takvim ile Miladi Takvim’in, hicri yılbaşı ile  miladi yılbaşının, zekat ile verginin, arabeskle, hafif batı müziğinin,  Şaban ile Zübük’ün, Gençlik Köprüsü ile Benim Üniversitelerim’in, Doğu ile Batı’nın, Necip Fazıl ile Nazım Hikmet’in, hüzün ile zevkin, geriye bakışla ileriye bakışın, cemiyet ile cemaatin, her iki dönemde de suskun olan ulema ve bilim insanının, bir sanılan ümmetle bir sanılan milletin, Osmanlıca ile Türkçenin, Asım ve Haluk’un mahallelerinin bir yansıması vardır.  Özellikle tek parti dönemi sonrasında tarih ve dil üzerinden yapılan kavgalar, sonradan dini görünümlü  ekonomik ve siyasi güç kavgasına dönüşmüştür.

Türkiye’de çevre ve mahalle, ya da Asım ve Haluk’un mahallesi arasında onların birbirlerinden çok uzak olmaları yatmıyor aslında. Asım ve Haluk’un sokakta ve bireysel kimlikleriyle hareket ettiklerinde çok rahat, uyumlu ve sıkıntısız hayatları var. Sorun onların bireyler olarak değil, bir üst kimliğin temsilcileri olarak hareket ettiklerinde ortaya çıkıyor.  Onları bu kada birbirine yakınlaştıran unsur aslında ikisini de cezbeden,  ikisinin de devamlı eleştirdiği “Devlet” üzerinden diğerine fark atmak, ona üstün gelmek, onu zapt etmek, onu kendileştirmek, devleti tahrırevalli aksamı olarak, diğer mahallenin de ağırlığını kullanmak suretiyle kendini yükseğe çıkarma arzusudur.  Bu yapı hem diyalojiden hem de diyalektikten yoksun bir yapıdır.  Vitrinlik ve konjonktürel gülen yüzler haricinde, bireysel değil, ama komunal mahalle kimlikleri altında hem ezilmekte, hem de ötekini, kendine benzetmediği, kendi içinde eritmediği, eriterek kendini meşrulaştırmadığı sürece, susturmaya, zayıflatmaya, yıpratmaya, ezmeye çalışmaktadır.  Bu açıdan karşıt görünen mahalleler aslında çok benzeşen tarzlarıyla narsisttirler.  Liberalizmle gelen, Asım ve Haluk’un mahallelerinden kaçmış, onlardan usanmış; onları eleştiren mahallede ise, üçüncü bir ara mahalle olmaktan ya da üst mahalle olmaktan çok, ya Asım’ın mahallesinden gelenlerin kendi geçmişlerindeki baskıları anlatırken Haluk’unkine düşme ya da liberal mahalleyi yine onlar gibi tek kurtuluş yolu olarak görerek, aslında bir başka tartışılmazlardan oluşan, Türkiye’ye özgü, ama modelleri ütopyacılığa meyyal  kebabçılar mahallesinde McDonald’s görünümü arz etmektedir: Çabuk servis yapan, ama ayrandan ve çalışanlarından başka menüsünde yerli malzemesi olmayan. 

Kendi içinde rasyonalitesi ve iç tüketime yönelik hazır kabulle belirginleşen reçeteleri olan mahalleler arasındaki kavganın özünde, rasyonalitelerinin mutlaklığı, iletişimlerin kendini oldukları gibi anlatmaktan çok, ötekinin kozlarıyla kendini oyununu oynaması, başkalarını dinlemekten çok,  ötekini tanımlamak esasına dayanması, birlikte yaşamaktan çok kendi gettosuna çekmek için “ikna” çabaları,  kendini ait ayna yansımalarını en parlak sırdan seçme, kendiyle alakası olmasa da anlatmaktan haz ettiği, ötekindeki etkisi oranında mutlu olduğu örneklerden seçerken, tarihsel olanın aktüel ile olan ilgisini kaybetmesidir.  Bu açıdan bakıldığında ötekini cezbetmek için düzenlenen, müzeden modellerle oluşmuş modern vitrinlerin, mağazayı işletenlerle alakası yoktur.  Ayrıca vitrinden bakarak hayretle iştahı kabaranlara, mağaza girişinden sonraki aşamada farklı şeylerin sunulması bir strateji olarak karşımıza çıkmaktadır.  Yani iki tür yabancılaştırma vardır:  Aktüel olanla tarihsel olan arasındaki yabancılık ve anlatılanla, yaşanan arasındaki uçurum.  Habermas’ın ifadesiyle, bütün kelam etmek unsurlarının “telos”a endeksli olması aslında o telos’u yüceltirken, hem kendini hem tekellüm ettiği ötekini aslında edilgen bir nesnel, araçsal konuma itmekte, bu arada telos’un kendini kendi başına bir varlığa,  evrensel ahlak çerçevesine, hatta toteme dönüştürmektedir.  Bu arada iletişim iki yönlü akışkan bir diyalojik modelden çıkıp, monolojik bir iletme mekanizmasına dönmektedir. Bu süreç içinde dil ya kriptik, metaforik, ya da mitolojik temsille aslında anlamı tercüme eden bir mekanizma olmaktan çıkıp, anlamı ya gizleyen taktiksel bir strateji, ya da anlamın çevresine örülen kabuğu kutsallaştıran bir kültürel gramere dönmektedir.  Sonuç olarak, mahalle ve çevrenin çerçevesinin muhafaza ettiği resim haricinde gerisi aynı kalmaktadır; çerçeveler aynı, içindeki resimler farklıdır.    

Milletlerin peşinden gitmeleri esasına dayalı  “telos”ları, ortak hedefleri, sevinçleri ve acıları vardır.  Türkiye’de ise dönem dönem ortak acılar ve sevinçler varken, ortak hedefler yoktur.  “Devlet” ve “hükümet” ve seçilmişlik, atanmışlık tartışmaları arasında, milletin önüne, gelen rüzgarın yönüne göre hareket eden bir siyasal ve hukuk sistemi çıkmakta, bu da milletin fertlerinin şuur altına zaten işlemiş olan sistemsizlik içinde sistemin bireysel olarak da hayatlarında hakim tavra dönüşmektedir. İşin daha ilginci, her gettonun şikayetçi olduğu yapılar, sistemin özündeki konulara değil, sistemi  kontrol eden gettolara eğilmekte.  Muhalefette iken şikayet eden getto, iktidar aşamasında sistemin savunucusu olmaktadır. Sonrasında ise, komunal kabile hukukları sokağa ve kulağa hakim olmaktadır. 

Öte yandan, ne devletin ne de milletin sistemi ve beklentileri liyakat esasına göre düzenlenmiş değildir.  Bu nedenle, her türlü başarı ve zenginlik de—haklı gerekçelere de dayanarak-şüphe ile karşılanmakta, ama bu şüpheler servet ve başarının kaynağını sorgulama değil, servet ve başarıyı kendi ellerine geçirmek iştahı şeklinde tezahür etmektedir.  Dış ilişkilerde de benzer bir müptezellik hakimdir.  Devletin millet adına, kendi çıkarlarını öne alması gereken ilişkiler değil, devlet ya da hükümet başkanları arasında muhabbet ve iç ekonomik ve siyasi ilişkilerin dışarıdaki tezahüründen ibaret kalmakta, devlet bazen sadece duygusal, bazen de ideolojik tercihlere göre dümen kırmaktadır. Buna mukabil, farklı hükümetlerin neden olduğu sıkıntılar sadece mücerred bir “Devlet”e yüklenmekte, trafikteki hatalar “canavar”ın olmaktadır.  Bu nedenle mesela Cumhuriyet dönemindeki bütün hükümetlerin Türkiye’de olan ve olmayan şeyler konusunda katkıları varken, eleştiriler bireysel hükümetlere değil, muğlak bir Devlet mekanizmasına yönelmektedir. Devlete yöneltilerek, hükümetleri adeta etkisiz eleman olarak algılayan ve algılatan kesimler temelde devletin idari problemlerini, adaletini değil, dış ilişkilerini değil, devletin tanzim ettiği mekanizmaları kendi lehleri çevirmek için eleştirmektedirler.  Her türlü demokrasi talebi, bu algılama sonucunda, sadece belli bir siyasi, etnik, ekonomik gettonun çıkarlarına yönelik ve diğerlerini dışlayıcı tutum içindedirler. Aslında devletin yeterince devlet olamadığından kaynaklanan sorunlar bizzat devletin varlığıyla ilgili eleştirilere dönmekte, ve “devleti ele geçirme” sendromları mazlumiyet belagatı ile dileklerini anlatırken, “zalim” olmak, hatta daha zalim olmak için fırsat kollamaktadırlar.

Farklı gettolar kendi gettolarını en üste koymak ve diğer gettolara galebe çalmak istemektedir.  Bu anlamda Binnaz Toprak ve çalışma arkadaşlarının ortaya bir yıl arayla koyduğu iki araştırma aslında araştırmalarda kullanılan fonların ilgi alanlarını ve araştırmaları lehine çevirmek için kullanmak isteyen gettoların çıkara yönelik tepkilerini göstermektedir. Yani gettoların mantığında var olan sadece kendi gettosunu haklı bulan belagat, siyaset ve iktisat olmalıdır.  İktidarı manipüle etmek konumunda el ovuşturarak sevinen getto, hafızasındaki “adalet” hissini hemen siliverip, statükoyu intikamcı bir ihkak-ı hak müptezelliği ve şımarıklığına dönüştürmektedir. Bu süreç de aslında mahallenin getto olduğunu, sıkıntı ve dilek zamanlarında sığınılan, psikolojik destek ve “havale” merkezi  olan Tanrı’nın da totemleşmesi anlamına gelmektedir.  “Adil” olan Allah, kul hakkına kendisinin bile karışmayacağını ifade eden Allah değilmiş gibi, totemin mümkün kıldığı her yolu mübah görerek, kamusal alanda nüfuz, iktidar ve iktisadi hırslarını tatmin etmektedirler.  Totem onlarla “beraberdir.” Tanrı artık bırakın “inanmayanların karşısında, inananların yanında bir Tanrısı da olmaktan çıkıp, inanma iddiasında olan grupların sırtından sadece birisine koruma, iktidar ve imkan tanıyan bir totem olmaktadır. Şekspir’in Venedik Taciri’deki Shylock, cevşen kolyesiyle, kralın çıplak değil, aslında sıkı sıkıya giyinmiş olduğunu, hatta mütesettir olduğunu ifade etmektedir.  Totemin bir tezahür alanı olan getto, devleti  de doğrudan gettonun kullanımındaki  “totemik”  bir korumacılıkla kutsamakta, totemin kolladığı kabile ve/ya getto da totemleşmektedir. Artık, o tartışılmaz, eleştirilmez, sadece olduğu gibi kabul ve iman edilen bir kutsal haledir.  Totem “çarpar” aksi halde. Getto içine ışık veren, ama getto dışındakilerin gözlerini kör etmeye hazır.  İçerdeki her kelam kabul görecek, dışardan gelen her kelam ya red ya inkar edilecek, mümkünse aleyhte delil olarak kullanmak üzere bekletilecektir.  Bunun sonucunda Totem’in “inayeti” tezahür etmiş olacaktır. Hallac’ın ayakları altına aldığı totemler, İbrahim’in kırdığı totemler dimdik ayaktalar.

Meğer ki Mardin, Nurculuk konusunu ilk defa bir bilimsel araştırmaya konu edinmişti, hem “ılımlı” görünen bir  bakışı vardı, nice toplantılarda onore edilmişti, nasıl olmuştu da böyle birden çark etmişti?  Mardin’in işaret ettiği getto aslında birinci Erdoğan hükümetinde şikayet konusu olmuştu aslında.  AKP, kendi üzerinden baskı kurmaya çalışan çevrelerden rahatsızlık duyulduğunu hükümetin sözcülüğünü yapan Cemil Çiçek vasıtasıyla bir gazeteciye açık açık ifade etmişti.  Çiçek’e göre, mealen “bunlar” ne devleti ne hükümeti düşünüyorlardı.  Sadece kendilerini düşünüyorlardı, kendilerinin çıkarlarını.” Pensilvanya Cemaati (PC) hem zahiri hem de batıni olarak buna tepki gösterdi.  Bu sözlerin ardından, çeşitli yazılı basın ve internet basınında Cemil Çiçek “cemaat düşmanı” kabine üyesi olarak ilan edildi.  Bu tür tepkilere gelen yorumlardan biri de ilginç bir şekilde söyle diyordu:  “Takip ettiğim kadarıyla bu cemaat'in tek bir gayesi var oda Allah rızası. Bu insanlar Allah'ı duyurma gayreti içerisindedirler. Bana göre bu cemaate düşman olmak Allah'a düşman olmak demektir. Çünkü bu insanlar Allah'ın davasına hizmet ediyor, Allahı anlatıyor. Unutulmamalı ki Allah ile savaşılamaz...” Yorumcu bu tepkisinde haklıydı çünkü kendisine PC’nin Nur Suresi’yle önceden müjdelendiği ifade edilmiş ve “hizmet” dediği süreci bir tekel şemsiyesi altında bir gruba ait faaliyetler, insan ve para kazandırma, “şahs-ı manevi”nin iktidarına giden yolda katkıda bulunanların cennetlik olduğuna inanmıştı.  Hatta kendi yaptığı “hizmet” az bile olsa, dünyanın başka yerlerinde “hizmet” edenlerin ecrinden de, onun ki eksilmeden kendine pay düşeceği, yani bir anlamda her halükarda yüceltmesi gereken, belagatı dini, faaliyeti siyasi, birlikteliği temelde ticari olan olan yapıyı tanımlıyor, aynı zamanda “yalnız”laşan insanların  aslında yalnız olmadıklarını bir tesanüd hissiyle ve ancak kendini, nefsini eritmek suretiyle becereceğine inanıyordu. Çekilen çilelerin özünde, belaların arkasında aslında sevgi vardı, imtihan vardı. Zaten insanlar başlarına bir süre bela gelmediği zaman, düşünmeliydi acaba “Allah benden ümit mi kesti?” diye.  Ama hay Allah! “Ehl-i dünya”nın dünyası aslında çok da fena değildi.  Daha önceki tepkileri ise, cehaletten gelen husumetti. İnsan zaten bilmediklerinin düşmanı olurdu.  Orwell’in Animal Farm, bir “ehl-i dünya”ya bakıyorlardı bir kendilerine, ama hangisinin hangisi olduğunu tefrik etmek imkansızlaşmıştı.

Doğal olarak Mardin’in sözlerinde yer alan grup kadim Nurculuktan çıktığı iddiasıyla onun mirasını örgütlü güce dönüştüren PC idi.  Hem bu sözlere hem de Toprak’ın araştırmasına en büyük ve sürekli tepki de bu cemaatten geldi.  Her ne kadar Toprak’In araştırmaları sırasında bizzat ona ulaşarak şirin şirin Türkiye’de vehmettikleri problemlerin olmadığını, özellikle kendilerinin amacının herhangi bir “sivil toplum” örgütünki gibi olduğunu ifade ettilerse de, izzet ve ikramda kusur etmedilerse de, araştırma sonuçları bekledikleri gibi çıkmamıştı.  İki Pazar (Saman ve Kestane) arasında dolaşan şehir efsaneleri ile dini gerçeklikleri, milli, tarihi ve güncel siyasi olaylarla birleştiren bir oluşum, nasılsa bunları da aşacaktı.  Artık “mazlum” müslüman rolünden güçlü, “her yerde” olan, “mübareklerin” şirketi vardı. Külfet dönemi bitmiş nimetlerin dönemi başlamıştı.  Artık “düşman” olarak, “kefere devleti”nin  eleştirmek yerine, hükümeti devlet yerine koyarak, hükümetin her yaptığını onaylayan ve onayladıkça da yeni muhasebe ve pazarlıklara oturan bir dost vardı.  “İhlas” ve” uhuvvet”in bir noktada buluştuğu alandı kamusal alan. Olmanın değil, oldurmanın esas alındığı “kamusal alan.”  Halkın (kamu) değil, devletin halkı kendisine katma alanı.  Devleti olmaktan öte, başkalarını oldurmak için kullanmanın adı kamusal alan. Vermek değil, almak istenen. Gettolar içinde değil, devletten koparılmak istenen; belediye başkanından değil, validen istenen.  Sokakta değil, tarihte, dilde, basında yaşanan.  Kamunun kamuyu inkarı, onu kendince kamulaştırmaya çabalayan  kamusal alan.